نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

حسین فهمیده در شانزدهم اردیبهشت ۱۳۴۶ در روستای سراجه قم زاده شد

شهید نصرت زاد، مورد شديدترين شكنجه ها قرار گرفت و وقتي از او خواسته شد كه با بي سيم دستور تخليه و واگذاري پادگان سنندج را صادر نمايد، در پيامش اعلام کرد: من سرهنگ ستاد ايرج نصرت زاد در آخرين دقايق عمر سربازي خويش پيام خود را به همرزمان اعلام مي دارم :جانم فداي ايران، زنده باد ارتش جمهوري اسلامي ايران ، زنده باد فرماندهان تيپ 1 سنندج. خداحافظتان.

برخورداري شيعيان از مكتبي به نام عاشورا و اهداف برخاسته از آن هم چون آزادي طلبي، استقامت و عزت نفس، به عاملي حياتي در پويايي و ماندگاري شيعه در طول تاريخ تبديل شده است؛ بدان خاطر كه قيام عاشوراء همواره هدايت كننده ي بقيه قيام ها، جهت استقرار حكومت اسلامي در جوامع و معيار حق طلبي در ميان جنبش هاي شيعي جهت اقدامات جمعي عليه حكام جور و استعمارگران بوده است. لذا تعاليم الهام بخش آن، مرزهاي بسياري از كشورها را درنورديده است، كه از جمله ي آن ها در دوران معاصر، جنبش شيعي حزب الله لبنان است. اين جنبش به عنوان تأثيرگذارترين جنبش شيعي در تاريخ معاصر لبنان با الهام از قيام امام حسين(ع)، پيروي از امام خميني(ره) و انقلاب اسلامي ايران شكل گرفته و اعضاي اين جنبش در رسيدن به اهداف خود به دليل ناكارآمدي ساير روش ها، تنها راه مبارزه را تكيه بر سنت شهادت دانسته و عمليات هاي استشهادي آن ها، گرچه ابتدا موجبات تعجب همگان را برانگيخته و حتي برخي به خاطر ابهت اسرائيل در برابر اعراب، مقابله حزب الله با دشمن صهيونيستي را دست آويز تمسخر قرار مي دادند؛ ولي با موفقيت آن ها در اين عرصه و تحميل خسارت هاي فراوان بر قدرت هاي خارجي و اسرائيل، جايگاه مهمي براي حزب الله در جامعه لبنان و در ميان ساير اعراب منطقه ايجاد شده و در واقع آن ها با اين اقدام خود، افسانه ي شكست ناپذيري اسرائيل درخاورميانه را شكسته و اين امر روح تازه اي در ساير جنبش هاي مقاومت عليه اسرائيل دميد. هم چنين با شكست ذهنيت تاريخي اعراب در مقابله با اسرائيل، اين جنبش تبديل به اسطوره شده و آتش انتفاضه را نيز در دل فلسطينيان به اميد آزادسازي همه جانبه قدس برافروختند و اين در حالي است كه اعضاي اين جنبش، تمام اين موفقيت ها را مرهون پيروي از الگوي شهادت متاثر از قيام عاشورا مي دانند. نگارنده در اين مقاله ضمن بررسي جنبش و مباحث نظري آن، در صدد بررسي روند شكل گيري و تكامل اين حزب، تاثير پذيري آن ها از عاشورا و پيامدهاي ناشي از آن مي باشد.

«فرهنگ ايثار و شهادت» از ويژگي هاي اديان الهي به ويژه دين مقدس اسلام است. اساساً ايثار و فداكاري و از خود گذشتگي فقط در منطق اديان الهي مفاد و مفهوم پيدا مي كند. مكتبي كه جهان را منحصر به عالم طبيعت مي داند و عالم غيب و حساب و كتاب و قيامت را انكار مي كند، دليلي ندارد پيروان خود را به ايثار فرا بخواند. هيچ مكتب مادي نمي تواند پيروان خود را بي آنكه انتظار متقابلي از ديگري داشته باشد، به فداكاري دعوت كند. زيرا تنها معيار و ميزان «نفع خويش» است و بس. اگر گذشتن از مال و بخشيدن آن به ديگران هم در اين بينش با تكلفاتي قابل توجيه باشد، از جان گذشتگي به خاطر ديگري هيچ توجيه معقولي ندارد. ايثار و از جان گذشتگي تنها در مكاتبي قابل توجيه است كه فراتر از زندگي در اين دنيا، اعتقاد به زندگي جاويدان در آخرت نيز در آن مطرح باشد. كسي مي‏تواند اهل ايثار و فداكاري باشد كه به سعادتي براي خود پس از مرگ معتقد باشد و به خاطر رسيدن به مقام قرب الهي از خود بگذرد. استقبال از شهادت كه اوج ايثار و فداكاري و از جان گذشتن است تنها از انساني سر مي‏زند كه به عالم غيب و آخرت معتقد باشد؛ از همين رو حضرت امام خميني، رهبر فقيد انقلاب اسلامي در سال هاي آغازين پس از پيروزي انقلاب فرمودند كه مبادا فريب شعارهاي دروغين مكاتب مادي را بخوريد. ايشان شعارهاي «ايثار و از جان گذشتگي» رهبران كمونيسم را فريبه كاري و بازي‏گري مي‏دانست كه به منظور فريب دادن و بهره‏كشي از ساده‏لوحان سر داده مي‏شود(صحيفه ي نور، ج 2، 5 و 18؛ ج 4، 252). «عمليات شهادت‏طلبانه» در اين مقاله به اقدامي اطلاق مي‏شود كه شخصي با قصد قربت و با علم به شهادت و با هدف ضربه زدن به دشمن، به انجام آن مبادرت مي‏ورزد و در اين راه كشته شود. در تاريخ اسلام و سيره ي اولياي الهي بالاخص سالار شهيدان حضرت امام حسين(ع) و يارانش، نمونه ي اين اقدام به چشم مي‏خورد و امروزه نيز با شيوه ي جديد در ممالك اسلامي وجود دارد. در اين مقاله تلاش شده است با تفكيك عمليات استشهادي از عمليات انتحاري، مشروعيت شهادت‏ طلبي در آيات، روايات، سيره ي معصومان و لسان فقهاي شيعه و سني را مورد بررسي قرار دهيم.